Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Αυτοί που επρόκειτο να γίνουν αρ­χιερείς εκλέγονταν από τους μοναχούς και εγίνοντο πρώτα μοναχοί
Παλιά οι αρχιερείς δεν ήταν αυτόκλητοι, αλλά η θεόκλητοι ή δημόκλητοι
Ποια είναι τα αγαθά της ησυχίας
Πόσο άτοπο είναι να εξουσιάζη κανείς άλλους πριν κυριαρχήση στον εαυτό του

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νου και του σώματος
Γιατί έγιναν οι αισθήσεις και γιατί ο άνθρωπος είναι ένας μέγας κόσμος στον μικρό
Το σώμα μοιάζει με βασιλικό ανάκτορο, ενώ ο νους με βασιλιά
Τι είναι ο νους πριν από το Άγιο Βάπτισμα και τι μετά από αυτό
Ποιο είναι το φυσικό γνώρισμα του νου, ποιο του σώματος· το σώμα εξουσιάζεται από τον νου
Ποιος είναι ο αρχικός λόγος για τον όποιο έγι­ναν οι αισθήσεις
Με την θεωρία των δημιουργημάτων ο νους α­νυψώνεται στην γνώσι και στην αγάπη του δημιουργού
Δια μέσου των Γραφών ο νους ανυψώνεται στη γνώσι και αγάπη αυτού που δίδαξε τις Γραφές
Όσοι θεωρούν την κτίσι και τη Γραφή και δεν ανυψώνονται στη γνώσι και αγάπη του Θεού, ενεργούν άσχημα και αντίθετα στη φύσι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο νους
Γιατί ο νους υποδουλώθηκε στις αισθητές ηδονές
Πώς ελευθερώνεται ο νους από τις αισθητές ηδονές
Όπως οι αισθήσεις έσυραν το νου στις αισθητές ηδονές, έτσι κι ο νους φροντίζει να επαναφέρη τις αισθήσεις στις νοητές ηδονές
Ποια είναι η πτώσις του Αδάμ και η αιτία της ελεύσεως του Κυρίου και σχετικά με τους ασκητές
Ποια είναι η φυσική ηδονή του νου και ποια η αντίθετη στη φύσι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η φυλακή της οράσεως
Τι είναι η όρασις και οι οφθαλμοί
Τι πρέπει να κάνη….όταν συναρπασθή ….
Η δράσις τυπώνει βαθύτερα τα είδωλα από ο,τι οι άλλες αισθήσεις και γιατί
Ο αρχιερέας και όσοι ασκούν την παρθενία πρέ­πει να αποφεύγουν τις συνομιλίες με γυναίκες
Πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κάποιος συνομι­λώντας με γυναίκες
Παραδείγματα εκείνων που δεν προφύλαξαν τα μάτια τους
«Εκ του οράν τίκτεται το εράν» και αντίστροφα «Εκ του μη οράν, τίκτεται το μη εράν»
Οι αρχιερείς και οι ιερείς δεν πρέπει να έχουν καθρέφτες· ποια κακά προξενούν οι καθρέφτες
Ο Ύπνος. Τρεις είναι οι τάξεις αυτών που αγρυπνούν την νύκτα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Η φυλακή της ακοής
Από τις ηδονικές μελωδίες προκύπτουν τριών ειδών ζημίες
Κανένας κληρικός δεν πρέπει να έχη πτηνά η σκυλιά. Παραδείγματα αυτών που έχουν προσκόλλησι σε κάποια ζώα
Όσοι διαβάλλουν αδικούν τρεις πλευρές

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η φυλακή της οσφρήσεως
Πόσα κακά προξενούν οι ευωδίες
Ποιες τιμωρίες δέχονται αυτοί που χρησιμοποιούν τις ευωδιές
Όλοι… οι κληρικοί δεν πρέπει να καπνίζουν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Η φυλακή της γεύσεως ή του στόματος
Τι προξενούν οι πολυποίκιλες τροφές
Η τρυφή απομακρύνει από την ευσέβεια και βλάπτει ιδιαίτερα τους νέους
Το φαγητό έχει τρεις βαθμίδες
Ο αρχιερέας και ο ιερέας και κάθε χριστιανός δεν πρέπει να καταλύη τις Τετάρτες
Ο Θεός παιδεύει τους τρυφηλούς
Τι πρέπει να λέη κάποιος για να εμποδίζη την πολυφαγία· και περί κατακρίσεως
Οι αρχιερείς κι οι ιερείς δεν πρέπει να καταριούνται, αλλά να εύχωνται
Σχετικά με το γέλοιο
Ο Κύριος δεν γέλασε, αλλ’ έκλαψε τετράκις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Η φυλακή της αφής
Τι είναι η αφή και η ενέργεια της
Κανείς δεν πρέπει να αγγίζη ούτε το σώμα του χωρίς να υπάρχη ανάγκη
Γιατί ο αρχιερέας δεν πρέπει ν’ απλώνη χέρια σε δωροληψίες, πλεονεξίες, κτυπήματα, χειροτονίες αναξίων
Η πολυτέλεια των ιματίων και τίνος πράγματος είναι υπόμνησις η περιβολή τους
Ποια είναι η χρησιμότητα των ενδυμάτων και γιατί οι παλιοί αρχιερείς δεν φορούσαν πολυτελή ενδύματα, ούτε χρησιμοποιούσαν άλογα, όπως και όλοι οι χριστιανοί
Τα παρόντα… μάταια και πρόσκαιρα
Η πολυτέλεια των ενδυμάτων είναι αιτία πολλών κακών και γι’ αυτό όλοι οι κληρικοί δεν πρέπει να ντύνωνται πολυτελώς
Τα πολυτελή ενδύματα προξενούν σκάνδαλο και σε άνδρες και σε γυναίκες
Τα μαλακά στρώματα πρέπει να αποβάλλωνται, γιατί είναι αιτία πολλών κακών. Η διαφορά της κλίνης από την στρωμνή
Όλοι οι κληρικοί δεν πρέπει να παίζουν παιγνίδια, ούτε να λούζωνται

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Για τη φυλακή όλων γενικά των αισθήσεων
Τι είναι τα αισθητήρια και με τι μοιάζουν
Γιατί πρέπει κανείς να αγωνίζεται για να αποκλείη τα αισθητήρια του
Αυτοί που βρίσκονται στον κόσμο πρέπει να προφυλάσσουν τις αισθήσεις περισσότερο απ’ τους ασκητές
Πώς ερμηνεύεται το Αριστοτελικό αξίωμα που λέει: «Τίποτα δεν υπάρχει στο νου, αν δεν έχη γίνει πρώτα αντιληπτό από τις αισθήσεις»
Για ποιο λόγο ο νους δημιουργήθηκε απλός και ασχημάτιστος
Με ποιο τρόπο αποκλείει κανείς τις αισθήσεις του από τις ηδονές και με τι μοιάζουν τα πάθη
Ο διάβολος όταν δεν απολαμβάνη τις ηδονές των αισθήσεων πεθαίνει. Γιατί λέγεται μυρμηκολέων
Πώς εννοείται ο πόλεμος που έγινε στα Σόδομα, σχετικά με τα αισθητήρια
Το να νικά κανείς τον εαυτό του αποτελεί μεγάλη νίκη
Αυτοί που δεν νικούν στον αόρατο πόλεμο είναι τιποτένιοι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
Η φυλακή της φαντασίας
Τι είναι η φαντασία· το πάθος ή το αποτέλεσμα, το οποίο γεννιέται από τις αισθήσεις, το ίδιο γεννιέται και από την φαντασία
Με πόσους τρόπους διαφέρει η φαντασία από τις αισθήσεις
Ο διάβολος έχει μεγάλη συγγένεια με τη φαντασία· γι’ αυτό και τη μεταχειρίζεται ως όργανο πλάνης
Ο Κύριος δεν είχε φαντασία
Σε ποια πράγματα πρέπει κάποιος να μεταχειρίζεται την φαντασία· για τις εικόνες που τυπώνονται σε αυτήν πρόκειται να επαινεθή κάποιος ή να κατακριθή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Η προφύλαξι του νου και της καρδιάς
Περισσότερο πρέπει κανείς να προφυλάσση την καρδιά του από τους κακούς λογισμούς
Η καρδιά είναι κέντρο φυσικό, η ουσία της ψυχής βρίσκεται στην καρδιά
Η καρδιά είναι κέντρο υπερφυσικό
Η καρδιά είναι κέντρο παραφυσικό
Με ποιόν τρόπο ο νους επιστρέφει στην καρδιά. Η επιστροφή είναι απλανής
Ο νους, όταν βρίσκεται μέσα στην καρδιά, πρέπει να προσεύχεται
Γιατί πρέπει κανείς να κρατά την αναπνοή του κατά την προσευχή
Πόσοι και ποιοι καρποί γεννιούνται από την νοερά προσευχή
Γιατί ο Σολομών παραγγέλλει να προφυλάσσουμε την καρδιά
Μέσω της νοεράς προσευχής βρίσκεται η κρυμμένη στην καρδιά χάρις
Ο νους έχει φυσικό του γνώρισμα να αναπαύεται στην καρδιά
Με την συνεχή μνήμη του ονόματος του Ιησού γεννιέται η αγάπη προς τον Θεό
Το να διδάσκη κανείς και αυτούς που είναι στον κόσμο την νοερά προσευχή είναι πολύ ωφέλιμο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
Ποιες είναι οι πνευματικές και οικείες ηδονές του νου
Έξι είναι οι τόποι των πνευματικών ηδονών. Α­πό αυτούς πρώτος είναι η εργασία όλων των θείων εντολών
Ποιο είναι το θέλημα του Θεού, το αγαθό και ευάρεστο και τέλειο. Και ότι δυο είναι τα θελήματα του Θεού και ποια. Και ότι πρέπει κανείς να ευχαριστή γι’ αυτά
Όποιος τηρεί όλες τις εντολές, όχι μόνο αποκτά ακατηγόρητη συνείδησι, αλλά και ομοιώνεται και ενώνεται με τον Θεό
Όποιος δεν τηρεί όλες τις εντολές, αποκτά καταδικασμένη συνείδησι και αυτή είναι η οδύνη των οδυνών
Τόπος των πνευματικών ηδονών είναι η απόκτησι όλων των αρετών
Η αρετή είναι άναρχη ως προς το χρόνο και κάνει τους ανθρώπους σοφούς και επαινετούς
Πόσα καλά παρέχει ο φόβος του Θεού
Ποια καλά προξενεί η πραότητα
Ποια καλά προξενεί η ακακία και πόσα οι ευεργεσίες
Ο αρχιερέας και κάθε προεστώς πρέπει να ταπεινώνεται· και δεν πρέπει να εκδικήται, αλλά μάλιστα να ευεργετή τους εχθρούς του
Ποια είναι τα εγκώμια της αρετής
Οι αρετές πρέπει να αποκτούνται με σειρά
Ποιος είναι ο νοητός οίκος της ψυχής που κατασκευάζεται από τις αρετές 260
Πόσα, ποια είναι τα είδη της θεωρητικής και πρακτικής αρετής. Ο οίκος της ψυχής έχει ανάγκη θυρωρού
Η θεια Γραφή είναι τόπος των πνευματικών ηδονών. Σ’ αυτήν βρίσκεται η απόλυτη αλήθεια και η υπέρτατη γλυκύτητα. Η Νέα Γραφή υπερβαίνει την Παλαιά
Ο αρχιερέας πρέπει να διαβάζη την Γραφή για δυο λόγους
Η Νέα Γραφή υπερβαίνει την Παλαιά και την Νέα πάλι την υπερβαίνει η διαθήκη του Κυρίου
Η έμπρακτη ανάγνωσι των θ. Γραφών καθώς και των θείων Πατέρων προξενεί ηδονή
Οι αρχιερείς πρέπει να διαβάζουν τις Γραφές και ιδιαίτερα τους ιερούς κανόνες, για να διδάσκουν το ποίμνιο τους
Όλοι οι χριστιανοί πρέπει να διαβάζουν τις Γραφές, ιδιαίτερα όμως οι αρχιερείς. Τι σημαίνει ιεράρχης
Γιατί οι αρχιερείς όταν χειροτονούνται, έχουν επί της κεφαλής τους το Ευαγγέλιο
Η φιλομάθεια των Γραφών προξενεί πολυμάθεια
Ακόμη…οι άγγελοι επιθυμούν να μαθαίνουν
Τόπος των πνευματικών ηδονών είναι οι λόγοι των κτισμάτων, τα οποία ο Θεός δημιούργησε α­πό την ανυπαρξία μόνο με την θέλησι και την νόησι
Τι δηλώνουν οι λέξεις δημιουργία, συνοχή και συνδρομή
Τα θαύματα της δημιουργίας γίνονται ύλη των ονομάτων του Θεού καταφατική θεολογία λέγεται η θεωρία των λόγων της κτίσεως
Ο κόσμος είναι πιο αξιέπαινος για την αρμονία των μερών του. Ποια είναι η μεγαλοπρέπεια του Θεού και τα οπίσθια
Τι είναι ο αόρατος κόσμος
Πώς ο νους δοξάζει τον Θεό μαζί με όλα τα κτίσματα
Πόσο ο νους χαίρεται όταν αντιλαμβάνεται την αξία του
Πώς ερευνάται στις Γραφές η θεωρία των κτισμάτων. Ο Θεός δημιουργώντας τα όντα «εγένετο έξω εαυτού»
Τόπος των πνευματικών ηδονών είναι και οι λόγοι της ενσάρκου οικονομίας, …. είναι ανώτερη από την δημιουργία όλων των κτισμάτων και γιατί
Στο μυστήριο της ενσαρκώσεως θεωρούνται τέσσερα προσόντα του Θεού· γι’ αυτό το μυστήριο έγιναν όλα τα όντα, ενώ αυτό για κανένα σκοπό
Οι άγγελοι γνώρισαν την πολυποίκιλη σοφία του Θεού από την ενανθρώπησι
Στο μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας μαθαίνει ο νους ότι οι στερήσεις του Χριστού έγιναν έξεις δικές μας και μία ασυνήθιστη ιατρική
Ο Υιός του Θεού με την ενσάρκωσί του και τον θάνατο του, βγήκε έξω από τον εαυτό του
Γιατί στην Ανάστασι του Κυρίου διαβάζεται το θεολογικό Ευαγγέλιο
Το μυστήριο της ενσαρκώσεως είναι ακατάληπτο
Ο άνθρωπος πρέπει να μελετά τα μυστήρια του Κυρίου
Μεγάλη ηδονή προξενεί το να φαντάζεται κανείς τον σωματικό χαρακτήρα του Κυρίου
Τόπος των πνευματικών ηδονών είναι η θεωρία των προσόντων του Θεού
Η μακαριότητα είναι η τρανώτερη θεωρία….. θείων τελειοτήτων. Ο Θεός ως προς την ουσία είναι ανώτερος από τις τελειότητες του
Ο νους γίνεται σαν κάτι το νοητό, και η καρδιά σαν κάτι το αγαπητό
Η δοξολογία του Θεού προκύπτει από την απαρίθμησι των τελειοτήτων του Θεού. Ο Θεός είναι καταληπτός και ακατάληπτος…
Ο νους και ο Θεός είναι ο ένας παράδειγμα του άλλου. Γι’ αυτό ο νους πρέπει να μιμήται τις θειες τελειότητες
Η θεωρία του θείου φωτός και του κάλλους είναι γλυκύτερη από την θεωρία των άλλων προσόντων του Θεού
Ό,τι είναι ο ήλιος για τα αισθητά, είναι ο Θεός για τα νοητά, μαρτυρίες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ
Περί πνευματικών ηδονών
Με την απόλαυσι των πνευματικών ηδονών του νου, γίνονται μισητές οι αισθητές ηδονές
Με την απόλαυσι των πνευματικών ηδονών απρακτούν και τα αισθητήρια και το επιθυμητικό και αδρανούν
Οι αισθήσεις και μαζί και το σώμα, συναπολαμβάνουν τις πνευματικές ηδονές και τώρα και στην μέλλουσα ζωή
ΕΠΙΛΟΓΟΣ