Ειρμολόγιον Καλοφωνικόν

Το Καλοφωνικό Ειρμολόγιο αποτελεί συλλογή έντεχνων και μελωδικών καλοφωνικών ειρμών, που μελοποιήθηκαν από ονομαστούς μουσικοδιδάσκαλους της μεταβυζαντινής εποχής.
Ενώ το σύντομο και αργό Ειρμολόγιο διακρίνονται για την αυστηρή μελωδική δομή, την στερεότητα και την ομοιογένεια της μουσικής φράσης, το μέλος του Καλοφωνικού Ειρμολογίου κινείται με άνεση και συγκρατημένη ελευθερία. Χρησιμοποιεί εκτεταμένες μουσικές γραμμές και πλαστικότατες εναλλαγές επιδιώκοντας, τη δημιουργία ενός περίτεχνου μελωδήματος, με πλούσια εκφραστικότητα και χρωματική λαμπρότητα, ανάλογη με εκείνη που αναδίδουν τα ολόφωτα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη.
Στο Καλοφωνικό Ειρμολόγιο περιλαμβάνονται πολλές συνθέσεις του “μουσικωτάτου Κυρ Πέτρου του Μελωδού”, που είναι γνωστός περισσότερο με το παρωνύμιο Μπερεκέτης, εξ αιτίας του πλήθους των Καλοφωνικών Ειρμών που ετόνισε. Ανθολογούνται ακόμη αντιπροσωπευτικά μαθήματα σπουδαίων μουσικοδιδάσκαλων, όπως Αρσενίου του Μικρού, Γερμανού, Αρχιεπισκόπου Νέων Πατρών, Βαλασίου, Ιερέως και νομοφύλακος, Δαμιανού Βατοπαιδηνού, Δημητρίου Δομεστίκου, των Πρωτοψαλτών, Παναγιώτη Χαλάτζογλου, Ιωάννη, Δανιήλ και Ιακώβου, Πέτρου Λαμπαδαρίου του Πελοποννησίου, Αθανασίου, Πατριάρχη Ιεροσολύμων (;), των Σιναϊτών Πατέρων, Μελετίου του παλαιού και Μελετίου του νέου, Γεωργίου του Κρητός, καθώς επίσης και δύο ειρμοί των οποίων οι μελουργοί παραμένουν άγνωστοι.
Οι καλοφωνικοί ειρμοί ψάλλονται συνήθως κατά τις πανηγυρικές Λειτουργίες και μάλιστα στη διανομή του αντιδώρου, αλλά και “εις ευθυμίαν τραπέζης”, κάποτε όμως και μετά την αρτοκλασία της Λιτής αντί του καθιερωμένου “Θεοτόκε Παρθένε” του Πέτρου Μπερεκέτη.
Οι συνθέσεις του Καλοφωνικού Ειρμολογίου απαιτούν εξαιρετικής ποιότητας φωνητικά προσόντα, άρτια μουσική κατάρτιση και μακροχρόνια ψαλτική εμπειρία, γιατί είναι πολύ εύκολο ο εκτελεστής να παρασυρθεί από την παρορμητική του διάθεση και να εκτραπεί σε ακροβατικούς αυτοσχεδιασμούς που παραμορφώνουν και ευτελίζουν το περίλαμπρο, αλλά ευπαθέστατο αυτό είδος της βυζαντινής μελουργίας.
Το Καλοφωνικό Ειρμολόγιο αποτελεί πραγματικό εντρύφημα για τους μουσικούς, επειδή στα μαθήματα αυτά αντικατοπτρίζεται η έξοχη τέχνη των μελωδών, η ευρηματικότητα των εκφραστικών σχημάτων και η δυνατότητα αφομοίωσης στοιχείων που προέρχονται όχι μόνο από την πλούσια εκκλησιαστική παράδοση, αλλά και από το χώρο της εξωτερικής μουσικής.2